* آقای زنجانی، قبل از طرح مباحثی که درباره شما مطرح است می خواهم بدانم که شما فعالیت های اقتصادی تان را از کجا آغاز کرده اید؟
- نقطه صفر و آغاز فعالیت های اقتصادی ام از دوران تحصیلم بود. از زمانی که درس می خواندم کار هم می کردم.
* کجا تحصیل می کردید؟
- من هنرستان درس خوانده ام.
* کدام هنرستان درس خوانده اید؟ چه رشته ای؟
- در هنرستان رسالت، مهندسی برق خوانده ام.
* هنرستان که رشته مهندسی ندارد؟!
- آن موقع در هنرستان رشته ای به نام برق و قدرت داشتیم که بعد در دانشگاه، رشته مهندسی می شد. پایه ام هنرستانی بوده و دیپلم خود را از هنرستان رسالت در رشته برق گرفته ام.
* یعنی بعد از هنرستان در رشته برق در تهران وارد دانشگاه شدید؟
- خیر. بعد وارد دانشگاه «اگ یونیورسیتی» ترکیه شدم.
* چه سالی دیپلم گرفتید؟
- فکر می کنم در سال ۷۳-۷۲ دیپلم گرفتم.
* بعد از آن به ترکیه رفتید؟
- بعد از آن رفتم ترکیه.
* چه شد که به ترکیه رفتید؟
- من همزمان با تحصیلم کار هم می کردم. به بازار می رفتم. در کار سکه و طلا و جواهر بودم. در بازار کارگاهی داشتم که طلاسازی می کردم.
* در آن زمان خودتان کارگاه داشتید یا برای کسی کار می کردید؟
- اول همینطور کار می کردم و بعد از آن کارگاه زدم که حدود ۱۵ تا ۲۰ کارگر داشتم.
* چه شد که در زمان تحصیل تان در هنرستان برق، به سمت طلا و سکه کشیده شدید؟
- حقیقتا از زمانی که خیلی کوچک بودم، دوست داشتم کاسبی کنم. دنبال شغل هایی بودم که خیلی سریع بتواند بازده خوبی برایم داشته باشد. احساس می کردم طلافروشی رشته پرسود و مناسبی است. برای همین رفتم و شاگرد یک طلاساز و طلا فروش شدم.
* آن موقع منزل تان در کجا قرار داشت؟
- در میدان فاطمی و میدان گل ها می نشستیم.
* متولد کجای تهران هستید؟
- متولد راه آهن هستم.
* یعنی پدرتان در راه آهن کار می کرد؟
- بله. پدرم راه آ هنی بودند و بنیانگذار شرکت تی.بی.تی هم بودند.
* پدرتان به تنهایی شرکت تی.بی.تی را تاسیس کرده بودند؟
- خیر. دو، سه نفر شریک بودند که این شرکت را درست کردند. بعد از انقلاب از مجموعه شان بیرون آمدند.
* خودتان به ذهن تان رسید که بروید ترکیه تحصیل کنید یا اینکه کسی به شما پیشنهاد کرد به ترکیه بروید؟
- زمانی که در بازار طلا و سکه کار می کردم مغازه ای را در حدود ۱۴-۱۳ میلیون تومان از شهرداری به صورت قسطی خریداری کردم.
* در چه سالی؟
- سال ها را الان دقیقا یادم نیست. اما قبل از رفتن به سربازی بود. یعنی وقتی از هنرستان دیپلم گرفتم در بازار فعالیت می کردم. در زمان تحصیل هم روزها به هنرستان و بعدازظهرها به بازار می رفتم.
* برای کار در بازار خانواده تان هم به شما کمک می کردند؟
- خیر. خیلی هم راضی نبودند.
* چند برادر و خواهر هستید؟
- دو خواهر کوچکتر از خودم دارم.
* وضع مالی خانواده تان چطور بود؟
- وضع مالی خانواده خوب بود. به هر صورت پدرم بنیانگذار تی.بی.تی بود.
* پس چرا در خانه های راه آهن می نشستید؟
- آن موقع پدرم کارمند راه آهن بود. همزمان که کارمند راه آهن بودند کار تی.بی.تی را هم انجام می دادند. یادم هست زمانی که بچه بودم در راه آهن بودیم. یادم هست که مهدکودکم را در محله راه آهن می رفتم. ولی بعد از آن آمدیم میدان گل ها خانه گرفتیم.
* همه پول آن مغازه ای را که گفتید در بازار به قیمت ۱۴-۱۳ میلیون تومان خریده بودید، خودتان درآورده بودید؟
- آن مغازه را قسطی خریده بودم. حدود یک میلیون تومان پول اولیه اش را دادم و بقیه اش اقساط ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومانی بود.
* به همه به صورت قسطی می دادند؟ یا سفارشی بود؟
خیر. چه سفارشی ای، آن زمان، شهرداری به تازگی زیرزمین بازار سبزه میدان را درست کرده بود. کسی هم آنجا نمی رفت و مغازه ها خالی بود. فکر می کنم مربوط به پیمانکاری بود که آن را از شهرداری گرفته بود. آنجا را حدود ۱۴-۱۳ میلیون تومان خریدم و بعد هم حدود ۱۰۰ میلیون تومان فروختم.
* آقای زنجانی، ۱۴-۱۳ میلیون تومان اواخر دهه ۶۰ خیلی پول بود. به چه صورت این پول را تأمین کرده بودید؟
- ابتدا حدود یک میلیون تومان آن را پرداخت کردم. قسطی بود.
* همان یک میلیون تومان را در آن سن از کجا آورده بودید؟
- کار می کردم. طلاسازی می کردم. کارگر و کارمند داشتم. فکر می کنم اولین ورودی پولم حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان بود. یک موتور گازی داشتم که آن را فروختم. با پول آن نقره خریدم. نقره ها را به انگشتر تبدیل می کردم و نقره هایم که زیاد شد کارگاه درست کردم. بعد از آن مردم طلاهایشان را به من می دادند. من هم طلاهایشان را می ساختم و اجرت طلاسازی می گرفتم. تا اینکه در سبزه میدان مغازه گرفتم. همان طلاهایی را که می ساختم پشت ویترین می گذاشتم و می فروختم.
* خودتان در مغازه می ایستادید؟
- بله. خودم هم می ایستادم. قبل از گرفتن دیپلم از مدرسه، مستقیم به بازار می رفتم و بعد از آن هم که آنجا بودم.
* شریکی هم نداشتید؟
- خیر، شریک نداشتم. محلی که مغازه گرفته بودم تبدیل به بورس خرید و فروش سکه و ارز و طلا شد. دو سال بعد از آن مغازه ام را بیش از ۱۰۰ میلیون تومان فروختم. با این پول سکه و دلار و ارز می خریدم و می فروختم تا اینکه به سربازی رفتم.
* شما در جایی گفته بودید که در بانک مرکزی سربازی کرده اید و راننده رئیس کل بانک مرکزی بودید. سرباز رئیس کل بانک مرکزی شدن کار ساده ای نیست. قبول دارید؟ لطفا صادقانه بگویید.
- صادقانه می گویم. زمانی که به سربازی رفتم در سپاه تقسیم شدم. من را به اردکان یزد فرستادند. سه ماه اول آموزشی ام آنجا بود. از آنجا به پادگان ولیعصر تهران منتقل شدم. در بین سربازها، مرتب تر بودم و تمیزتر می نوشتم. بنابراین من را به قرارگاه فرماندهی سپاه فرستادند. حدود ۱۴-۱۳ ماه آنجا بودم. زمانی که در آن مجموعه بودم یادم هست آقای هاشمی رفسنجانی، برای بازدید به آنجا آمدند. گفتند تعدادی سرباز برای ریاست جمهوری، بانک مرکزی و جاهای مختلف انتخاب کنید.
* چه سالی به سربازی رفتید؟
- فکر کنم سال ۷۵ بود.
* ولی در نیمه دوم سال ۷۶، آقای هاشمی رئیس جمهور نبود.!
- ایشان برای بازدید آمده بودند. حالا خاطرم نیست که آن موقع رئیس جمهور بودند یا خیر. نمی دانم چه سمتی داشتند.
* تا اینجای مصاحبه، یک نکته برایم جالب است. آقای زنجانی که کاسبی می کند، کارهای بانکی بزرگ انجام می دهد. آن وقت تاریخ های مهم زندگی اش به دقت یادش نیست!
- اسامی اشخاص و تاریخ ها هیچ وقت یادم نمی ماند. چون اینها برایم مهم نیست. مهم این است که چکار می خواهم بکنم. چه حرکتی باید انجام دهم. اگر شما الان از من درباره ریز مسائل شرکت هایم از من بپرسید به خاطر دارم. تمام مصوبات آنها به دقت به ذهنم هست. من چکار داشتم که رئیس جمهور آن زمان چه کسی بوده یا چه کار می خواهد انجام دهد. آن موقع تمام فکر و ذکر من این بود که کاسبی کنم. کاسبی ام هم خوب باشد. جز این چیز دیگری برایم مهم نبود.
* داشتید می گفتید که چطور برای ادامه خدمت سربازی در بانک مرکزی انتخاب شدید…
- از آنجا [قرارگاه فرماندهی سپاه] مرا انتخاب کردند که به بانک مرکزی بروم.
* چه کسی شما را انتخاب کرد؟
- نمی دانم. از خود فرماندهی لجستیک. نمی دانم.
* یعنی کسی زنگی نزده بود. سفارشی نکرده بود؟
- خیر. هیچ وقت. اگر سفارشی داشتم که سه ماه در یزد خدمت سربازی نمی کردم.
* از بستگان شما کسی در سپاه نبود؟
- خیر. چون تک پسر بودم مرا به تهران منتقل کردند. وقتی به عنوان سرباز به بانک مرکزی رفتم، گفتند شما باید به عنوان راننده آقای نوربخش را جابه جا کنید.
* از همان ابتدای ورود گفتند باید رئیس کل بانک مرکزی را جابه جا کنید؟
- ابتدا سرباز بانک مرکزی بودم و آقای دکتر نوربخش راننده دیگری داشتند. بعد از او من راننده آقای نوربخش شدم. آخر خدمت سربازی ام بود. حدود ۵ ماه مانده بود.
* بالاخره رئیس کل بانک مرکزی، محافظ دارد. راننده قابل اعتماد دارد. استخدام بانک یا نهادهای حفاظتی است. چطور می توان باور کرد که یک سرباز را برای رئیس کل بانک مرکزی انتخاب کرده باشند؟ باورش کمی برایم دشوار است.
- نمی دانم پذیرش این مساله برای مردم هم سخت باشد یا نه. اما این اتفاقی برایم رقم خورد. واقعا اتفاق بود. همین الان در مجموعه کاری ما، افراد خیلی با استعدادی هستند که وقتی روز اول آمدند، خیلی به آنها اعتماد نمی کردیم. اما امروز حساب های میلیاردی ما دست اینهاست. دست چک هایمان دست این افراد است. اینها اتفاقی است دیگر.
* کارمندهای شما، چک های میلیاردی امضا می کنند؟
- بله. حتما همینطور است. خود آقای شیرازی منش [اشاره می کند به فردی که در مصاحبه حضور دارد] پروژه کیش ما را در اختیار دارد. ایشان حداقل نزدیک به ۱۰۰۰ میلیارد تومان پروژه در دستش دارد. ما ایشان را چطور شناختیم. اتفاقی بود.
* شما آقای شیرازی منش را چطور شناختید؟
- ما در کیش همدیگر را دیدیم.{در اینجا آقای شیرازی منش وارد بحث می شود و می گوید: ما کاری با آقای زنجانی داشتیم که در حقیقت برایمان خریدی انجام شود. ایشان گفتند شما بیا پروژه های من را انجام بده. چون من چند سالی بود که در کیش بودم. از سال ۶۵ در کیش کار می کردم. آنجا پروژه هایدروپنیک (کشت بدون خاک)، را داشتیم. پروژه بزرگ دهکده ساحلی خلیج فارس را داشتیم که ۱۷۰۰ واحد مسکونی می ساختیم. بعد خود آقای زنجانی آمد و آن پروژه را نجات داد. چون به گل نشسته بود. چون من رئیس هیات مدیره سندیکای صنایع بودم از ۱۰ سال پیش از کارهای آقای زنجانی شناخت داشتم. مهمانان مان را برای بازدید به کارخانه ایشان می بردیم. گاهی آقای زنجانی را هم در پرواز می دیدم. از زمانی که آقای کریمی، مدیرعامل سابق سازمان های مناطق آزاد کیش، به عنوان قائم مقام آقای زنجانی منصوب شد و با ایشان همکاری کرد…
از آقای شیرازی منش می پرسم که آقای کریمی تا چه سالی مدیرعامل منطقه آزاد کیش بودند و از چه زمانی به سیستم آقای زنجانی آمدند. پاسخ می دهد: آقای کریمی تا سال ۸۸ مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش بودند و پس از فراغت از آنجا، از سال ۸۹ به عنوان قائم مقام آقای زنجانی فعالیت شان را آغاز کردند و مدیرعامل شرکت «قشم ایر» هستند. یکی دیگر از معاونان ایشان هم که دوست ما بودند الان مدیرعامل واحد دوبی آقای زنجانی هستند. ما یک بار آمدیم اینجا، ایشان گفت که پروژه ای داریم به نام تهران قدیم…}
* حالا به پروژه ها هم می رسیم. آقای زنجانی اجازه بدهید روند مصاحبه را ادامه دهیم. شما اولین باری که آقای دکتر نوربخش را دیدید چه زمانی بود؟
- وقتی مرا به دفتر آقای دکتر نوربخش فرستادند من در آنجا کار ثبت نامه ها را انجام می دادم. نامه ای می آمد ثبت می کردم و در کارتابل می گذاشتم و مرتب می کردم. بعد رانندگی هم می کردم. جایی اگر می رفتند می بردم شان. تا اینکه خدمت سربازی ام تمام شد. زمانی که خدمت سربازی ام تمام شد آقای نوربخش گفتند می خواهی چکار کنی؟ اگر بخواهی می توانی اینجا بمانی.
* پاسخ شما به دکتر نوربخش چه بود؟
- من گفتم نمی مانم. دوست دارم کاسبی کنم. وقتی هم که خدمت می کردم بعد از ساعت اداری دوباره راه می افتادم و می رفتم بازار و همین کار سکه فروشی و ارزفروشی را انجام می دادم. {می خندد}
* یعنی کسانی که صرافی دارند و کار سکه و ارز در بازار انجام می دهند شما را می شناسند؟
- الان نمی دانم؛ کارت هایشان را دارم. آن موقع هر کسی را نمی گذاشتند به آن زیرزمین برود. چون آنجا بورس شده بود و نمی گذاشتند دلال ها آنجا بروند. باید مغازه دار بودی یا کارت داشتی. من هنوز کارت آن موقع را دارم.
* در جایی گفته بودید که آقای نوربخش به شما دلار می داد تا در بازار پخش کنید. ماجرای آن چه بود؟
- وقتی خدمت سربازی ام تمام شد آقای نوربخش ۵-۴ جا را انتخاب کرده بود و برای کنترل بازار به آنها دلار می داد تا در بازار پخش کنند. آن وقت ها دلار رسمی ۳۰۰ تومان بود و بیرون قیمت دلار در حال رشد بود و همه می گفتند ارزش یک دلار می خواهد معادل یک هزار تومانی شود. خاطرم هست مردم می رفتند شب تا صبح در صف بانک ها می خوابیدند تا دلار بگیرند و در بازار آزاد بفروشند. به خاطر اینکه قیمت دلار بالا نرود آقای نوربخش به من گفت شما هم بیا در این مجموعه هایی که دارند کار می کنند [دلار به بازار تزریق می کنند] و ۴ یا ۵ نفر بودند کار کن. به من اعتماد پیدا کرده بود.
* آقای نوربخش شما را در جلسات خصوصی بانک مرکزی هم می برد؟
- خیر.
* برای این کار کسی شما را به آقای دکتر نوربخش معرفی نکرده بود؟ مثلا سفارش کنند که شما قابل اعتمادید تا دلار به شما بدهند؟
- خیر. هیچ کس.
* بگذارید سوالم را با تاکید بپرسم که کسی سفارش نکرده بود؟ چون پذیرش اینکه به این سادگی دلار در اختیار کسی بگذارند تا در بازار توزیع کند برایم سخت است.
- واقعا هیچ کس. چه کسی می توانست باشد. تا همین الان یادم نمی آید که کسی برایم زنگ زده باشد و بخواهد سفارشم را بکند.
* اجازه بدهید این جمله را همین جا فعلا نگه داریم اما از شما قبول نکنم…
- باشد. برای تحویل ارزی که قرار بود به منظور کنترل بازار توزیع کنیم برای هر کس سقفی تعیین شده بود. سقف بقیه بالا بود. ۵۰ میلیون دلار و ۱۰۰ میلیون دلار…
* سقف شما چقدر بود؟
- سقف اعتباری من ۲۰ میلیون دلار بود.
* به اعتبار اینکه شما قبلا در بازار مغازه داشتید و دلار و سکه می فروختید شما را انتخاب کردند؟
- می دانستند که من عصرها کار خرید و فروش ارز انجام می دهم. چون من در دوران خدمت سربازی ام در بانک، صبح ها می آمدم و می گفتم که مثلا امروز فلان کار را کردم، اینقدر کاسبی کردم. به هنگام رانندگی وقتی آقای نوربخش را می آوردم، از کارهایم می پرسیدند. من هم تعریف می کردم که به طور مثال در بازار مغازه گرفتیم. اینطور شد. آنطور شد. خلاصه در ماشین کارهایم را توضیح می دادم.
* با محافظ ها و بچه های آنها رفاقت نداشتید؟
- خیر. آن موقع من ندیدم ایشان محافظی داشته باشند. این چیزها مثل اینکه الان هست. آن موقع که نبود.
* اولین ارزی که از بانک مرکزی برای توزیع در بازار گرفتید تا قیمت دلار کنترل شود چقدر بود؟
- ۱۷ میلیون دلار. اولین کارمزدی هم که گرفتم ۱۷ میلیون تومان بود. با آن پول هم یک دفتر در میرداماد خریدم.
* چند وقت یکبار از بانک مرکزی دلار می گرفتید؟
- هر روز می گرفتم. دلارها را در بانک مرکزی می گرفتم و در بازار می فروختم و پول ریالی اش را به بانک واریز می کردم.
* اینکه دلارها را با این کارمزد به شما می دادند خودش یک رانت نبود؟ چرا به بقیه دلار نمی دادند؟ روزی ۱۷ میلیون تومان کارمزد رقم کوچکی نبود.
- نمی دانم. وقتی خدا بخواهد کاری برای کسی انجام شود می شود. آقای دکتر نوربخش که انسان رانتی نبودند. اگر ایشان می خواست رانتی بدهد به کسی رانت می داد که منافعی برایش داشته باشد.
* آن یک تومان را برای چه به شما کارمزد می دادند؟
- به همه کسانی که ارز توزیع می کردند کارمزد را می دادند. چهار، پنج جا این کار را می کردند. [نام می برد]. دلارها بالاخره باید پخش می شد. بعضی از آنها در سطح بالاتر این کار را انجام می دادند و من هم باید در سطح کف بازار این کار را انجام می دادم.
* شما برای توزیع دلارها نماینده جایی نبودید؟
- خیر. معمولی بودم. [با لبخند می گوید می شود گفت نماینده بانک مرکزی بودم.] دلارها را می گرفتم و در بازار می فروختم و تومانش را به صورت چک بانکی به حساب بانک مرکزی واریز می کردم. این کار را انجام دادم تا اینکه آقای نوربخش فوت کردند و این فایل کلا بسته شد.
* از پخش دلارهای بانک مرکزی در بازار کلا چقدر درآمد کسب کردید؟
- حدود ۷-۶ ماه این کار را انجام دادم. وقتی این کار را انجام می دادم با شرکت های مختلفی که در کار ارز ورود داشتند آشنا شده بودم. مداوم به من زنگ می زدند که بیا فلان کار را انجام بدهیم. کسانی که بیرون از کشور هم ارز داشتند زیاد با من تماس می گرفتند.
* بعد از فوت مرحوم نوربخش و بانک مرکزی چکار کردید؟
- آن موقع بررسی کرده بودم و متوجه شده بودم که در بین کسانی که پول های زیادی می آورند «سالامبور»فروش ها [و کسانی که پوست گوسفند می فروشند]، ارزهای زیادی به داخل کشور می آورند.
* مثلا در چه ارقامی؟
- از ۱۰ میلیون دلار گرفته تا ۳۰ میلیون دلار. آنها پوست گوسفند را جمع می کردند و به خارج از کشور می بردند. در ترکیه و ایتالیا می فروختند و پولش را به داخل کشور می آوردند. آن زمان با یکی از این «سالامبور»فروش ها آشنا شدم. گفتم این کار چطور است. گفت: شما چرا کار ارزی می کنید. بیا در کار سالامبور. کار خوبی است.
* اینجا شما دیگر در بانک مرکزی نبودید؟
- خیر. چون استخدام بانک مرکزی نبودم. در دفتر میرداماد بودم که آمدم کار «سالامبور»فروشی را به صورت قوی شروع کردم.
* چقدر منابع مالی داشتید؟
- حدود ۸۰۰ میلیون تومان داشتم.
* از راه دلارفروشی درآورده بودید؟
- از دلارفروشی بود. از فعالیت های دیگر هم بود. چون از درآمدهایم برای سرمایه گذاری و کار اقتصادی استفاده می کردم.
* مثلا چکار می کردید؟
- آدامس خارجی می آوردم. واردات شامپو می کردم. مواد غذایی وارد می کردم. ماءالشعیر ژوه را آوردم. هرچه که به دستم می رسید انجام می دادم.
* آقای زنجانی، بگذارید صریح و ساده حرفم را بزنم. این حرف من در افواح هم مطرح است. تا کسی پشتوانه نداشته باشد به این شکل رشد نمی کند. پشتوانه شما چه کسانی بودند؟
- پشتوانه من خداوند بود. چه پشتوانه ای می توانستم داشته باشم. خدا راه را برایم باز می کرد. من هم پیش می رفتم.
* آقای زنجانی! بالاخره آقای نوربخش آن ۲۰ میلیون دلار را برای توزیع در بازار به جای شما به کس دیگری می داد شرایط متفاوت بود.
- از چند نفر دیگر که آن پول ها را برای توزیع می گرفتند، سه نفرشان تا مدت ها در زندان بودند. چون ما اول باید ارز را به حساب می ریختیم تا آنها تومانش را به ما می دادند. آن سه نفر ارز را به حساب کسی ریخته بودند و پولشان را نداده بودند. مثلا شخصی به نام… [نامش را می برد] که زمانی در کیش هم هتل داشت. پول سنگینی (ارز) به حساب یک نفر ریخته بود. آن نفر هم ارز را برداشته بود و رفته بود. حالا تا برود شکایت کند و پول را بگیرد، خودش را به زندان برده بودند. یا بعضی از آنها می آمدند و دفترچه باز می کردند تا سود بانکی اش را بگیرند و به صورت هفتگی با بانک مرکزی تسویه می کردند. من یادم هست آن وقت ها با این آقایان صحبت می کردم که این کارشان حلال نیست. چون پول خود بانک را در بانک می گذاشتند و بهره می گرفتند.
* یعنی به حلال و حرام اعتقاد دارید؟
- خیلی زیاد. من معتقدم هر کاری که انسان می کند به خود او باز می گردد. در زمانی هم که کار طلافروشی می کردم سن کارگرانی که داشتم خیلی زیادتر از من بود. تا جایی که روی حقوق دادن به آنها را نداشتم. دستمزدشان را در کشوهایشان می گذاشتم فکر می کردم چون هوای اینها را دارم کارهایم خوب پیش می رود. چنین اعتقادی دارم.
* حرف هایتان را همین جا نگه دارید. دوباره برمی گردیم. این حرف ها را که شنیدم می خواهم نکته ای را مطرح کنم. شما چقدر در فیلم سینمایی «هیچ کجا هیچ کس» سرمایه گذاری کرده اید؟
- یک میلیارد و ۵۰ میلیون تومان.
* قبل از آمدن به مصاحبه، یکی از دوستان خبرنگارم نقل می کرد که ظاهرا کارگردان این فیلم برای گرفتن کمک مالی با شما دیدار کرده است. شما پرسیده اید چقدر لازم دارید ظاهراً ایشان گفته اند حدود یک میلیارد تومان. شما در پاسخ شان گفته اید برای یک میلیارد تومان وقت من را گرفته اید؟ من در این ۱۰ دقیقه می توانستم ۱۰ میلیارد تومان کاسبی کنم. بگیرید بروید. این نقل صحت دارد؟
- این حرف کاملا نادرستی است. حتی اگر کسی پول مفت هم به دست آورده باشد اینطور حرف نمی زند. من که کاسبم. من حتما حساب و کتاب را می فهمم. اگر نمی فهمیدم نمی توانستم کار را انجام دهم. آقای ابراهیم شیبانی، پسر جوانی است. آمد پیش من، گفت آقای زنجانی، می خواهم فیلم بسازم. سرمایه هم ندارم. دوست دارم این فیلم را بسازم. سعی می کنم که در این موضوع سربلند شوید. گفتم، من در کار شما تبحر ندارم. ولی چون آمدی و می خواهی فیلمت را بسازی، یک میلیارد تومان به شما قرض می دهم. از شما چک می گیرم. قراردادش هم موجود است. گفتم شما فیلمت را می سازی و می فروشی. بعد چک یک میلیاردی ات را پاس می کنی. هر چقدر سود کردی ۵۰ درصدش را خودت بر می داری و ۵۰ درصدش را به مجموعه من می دهی. ایشان پذیرفت و چک یکی از بستگان نزدیکش را آورد. بچه های ما هم تحقیق کردند و بعد یک میلیارد تومان را به ایشان دادند.
* آقای ابراهیم شیبانی را چه کسی به شما معرفی کرده بود؟
- آقای امیر جعفری که هنرپیشه هستند.
* شما آقای امیر جعفری را از کجا می شناختید؟
- ما با هم همکلاس بودیم. چهار، پنج سال در دوران دبستان در مدرسه ای در ایران زمین شهرک غرب و در مدرسه راهنمایی ایثار کنار هم می نشستیم.
* هنوز هم با آقای جعفری رابطه دارید؟
- بله. به صورت خانوادگی. دوست و همکلاسیم دیگر.
* آقای جعفری از منافع مالی شما هم منتفع می شود؟
- خیر. چه منافعی می تواند برایش داشته باشد. فقط رابطه دوستی داریم.
* آقای شیبانی، چک یک میلیارد تومانی اش را پاس کرده است؟
- خیر. شنیده ام تا الان نزدیک به ۷۰۰ میلیون تومان فروخته است.
* اگر فیلمش شکست بخورد چک یک میلیارد تومانی اش را به اجرا می گذارید؟
- حالا آن وقت باید بنشینیم ببینیم چه کاری باید بکنیم. الان نمی دانم چه برخوردی با این موضوع خواهیم کرد. اما من سعی کردم کمک کنم تا بتواند چک اش را پاس کند. مثلا در آخرین دیدارمان، آقای شیبانی گفت ممکن است فروش فیلم به یک میلیارد تومان نرسد. گفتم چه کمکی می توانم بکنم. گفت: اگر تبلیغات داشته باشم خوب است. ما هم ۱۵ روز از مکان های تبلیغاتی را که به صورت یکساله در سطح شهر اجاره کرده بودیم به این فیلم اختصاص دادیم. بعد آقای شیبانی گفت: اگر فیلم را در رسانه خانواده بفروشد ممکن است پول خوبی بگیرد. گفتند ۳۰۰ میلیون تومان می خرند. پرسیدم آنها چه کار می کنند. آقای شیبانی گفت به صورت سی.دی پخش می کنند. ما هم یک مجموعه ای داریم که سی.دی تولید می کند. گفتیم برود آنجا کمک بگیرد. بنابراین سعی مان را کردیم تا به طریقی بتواند چک یک میلیارد تومانی اش را پر کند. من تا الان تعداد زیادی را از زندان بیرون آورده ام. نمی خواهم که برای کسی مشکل ایجاد کنم.
* آقای زنجانی، این موضوع را وسط بحث مان به این دلیل پرسیدم که وقتی شما می گویید به حلال و حرام اعتقاد دارید با نقل قولی که از رفتار با لبخندتان می شد در تضاد بود.
- قراردادهایمان با آقای شیبانی موجود است. اتفاقا اگر یک آدم میانسال می آمد شاید این کار را انجام نمی دادم. چون احساس می کردم جوان است و می خواهد حرکت جدیدی را شروع کند گفتم کمکش کنم تا موفق شود. شاید همان کلیک هایی که برای موفقیت من خورد برای ایشان هم در زندگی اش بخورد.
* حالا برگردیم به همان دوره «سالامبور»فروشی شما.
- من در آن موقع پوست گوسفندها را می خریدم و می دادم دباغی می کردند. بعد تبدیل به طبقه بندی های مختلف می شد و آنها را صادر می کردم.
* چقدر پوست گوسفند توانستید جمع کنید.
- آن زمان حدود ۵ هزار پوست جمع کردم. هر پوست حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ تومان قیمت داشت. دلار هم به ۹۰۰ تومان رسیده بود.
* پوست ها را به کجا می فروختید؟
- به ترکیه. اما حتی خریدارها را نمی شناختم. خیلی ریسکی کار می کردم. فقط شنیده بودم در ترکیه کسی هست که «سالامبور»های ایرانی را می خرد. چون می دیدم همه سالامبورهایشان را برای او می فرستند فکر کردم خوب است من هم سالامبورهایم را برای او بفرستم. یک روز به ایشان تلفن زدم و گفتم از ایران زنگ می زنم و می خواهم سالامبورهایم را به شما بفروشم. ایشان اول گفت که سالامبورهایم را نمی خرد اما آنقدر پافشاری کردم تا بالاخره پذیرفت تا از من هم بار بردارد.
* از فروش «سالامبورها»، چقدر سود کردید؟
- در اولین کانتینری که به ترکیه فرستادم هر پوست برایم (حدود ۵۰۰ تومان) نیم دلار تمام شده بود و در آنجا ۱۹ تا ۲۰ دلار فروخته شد. پولم یکدفعه چندین برابر شد. کارم را با پنج هزار پوست شروع کردم. وقتی دیدم کار قشنگ و خوب است در نزدیکی ورامین کارخانه ای را اجاره کردم. از این طرف و آن طرف کشور پوست می خریدم و پس از دباغی، صادر می کردم. این کار سودهای زیادی برایم درست می کرد.
* هنوز از طرف کسی یا جایی پشتیبانی نمی شدید؟ سفارش و توصیه ای نداشتید؟
- پوست خریدن که دیگر سفارش و توصیه نمی خواهد. کارم تا سال ۱۹۹۶ خیلی خوب پیش می رفت.
* چطور این تاریخ را خوب یادتان هست؟ نکند ورشکسته شدید؟
- بله.
* در سال ۱۹۹۶ چند سال تان بود؟
- من متولد ۱۹۷۴ میلادی هستم. ۲۲ سالم بود.
* یک جوان ۲۲ساله در سال ۱۹۹۶ میلادی چقدر پول داشت که ورشکسته شد؟
- حداقل سه تا چهار میلیارد تومان پول داشتم.
* وقتی یک جوان ۲۲ ساله در آن زمان ۳ تا ۴ میلیارد تومان در حساب بانکی اش پول باشد طبیعتا ممکن است نهادهای نظارتی روی آن حساس شوند. درست است؟
- بله.
* از طرف این نهادها هیچ وقت با شما تماس نگرفتند؟
- آن موقع وقتی کسی جنسی را صادر می کرد برگه هایی را به نام «پیمان ارزی» می خرید. مکلف بودیم پول کالای صادرشده را برگردانیم. همه چیز مشخص و معلوم بود. همه می دیدند که این پول چه اتفاقی برایش می افتد.
* هیچ وقت نگفتند که با کسی یا نهادی شریک شوید؟
- خیر. نه کسی به من مراجعه کرد و نه سوال کرد. هیچ وقت. تنها چیزی که از آن دوران یادم هست اینکه وقتی رفتم پرینت حساب یک ماهه ام را از بانک بگیرم به اندازه نصف وانت شده بود. خیلی از آن برگه ها را هنوز به عنوان یادگاری نگه داشتم.
* پس چه شد که ورشکست شدید؟
- مردم کم کم به من اعتماد کرده بودند و پوست را مدت دار به من می فروختند. از مراغه، تهران، تبریز، زیاران و… هر کجا که پوست گوسفند بود دوست داشتند که پوست شان را به من بفروشند. قصاب ها پوست را جمع می کردند و به کارخانه ما تحویل می دادند و منتظر می شدند تا پوست شان را بفروشم و پول شان را بدهم.
* لطفا بحث را همین جا نگه دارید. در ابتدای مصاحبه گفتید که بعد از اتمام هنرستان برای ادامه تحصیل به ترکیه رفته بودید. این جمله تان با این کارها جور در نمی آید.
- هنوز به آنجا نرسیده ایم. من پوست های گوسفند را برای فروش به ترکیه می فرستادم در حالی که اصلا ترکیه نرفته بودم.
* ما هنوز باید باور کنیم که شما پوست را به ترکیه می فروختید در حالی که کسی که پوست را برایتان می فروخت، نمی شناختید!
- واقعا نمی شناختمش و به ترکیه نرفته بودم. ظاهرا پوست ها را دوباره در ترکیه دباغی می کردند و به روسیه می فروختند. اواخر سال ۱۹۹۶ بود که بحران روسیه اتفاق افتاد و آنها دیگر پوست ها را نخریدند. من جنس مدت دار به کارخانه های ترکیه می فروختم و از آنها سفته می گرفتم. کم کم سفته ها برگشت خورد و چک های من هم در تهران دچار مشکل شد. من روزی ۱۰ هزار قطعه پوست جمع کرده بودم و به ترکیه می فرستادم. از آنجا یک دفعه من از یک مجموعه بزرگ به سمت پایین حرکت کردم. اینجا معلوم شد که پسر جوان بی تجربه ای هستم. دست مردم چک داده بودم، چون می خواستم مطمئن باشند که بعد از تحویل پوست، پول شان را می گیرند. مردم چک هایشان را برگشت زدند و من را به زندان انداختند.
* چقدر چک کشیده بودید؟
- ۳۱۲ میلیون تومان. سال ۱۳۷۶ یا ۱۳۷۷ بود.
* حجم دارایی تان چقدر بود؟
- همه دارایی ام به کارخانه و منابع سرمایه ای تبدیل شده بود. نقدینگی ام حدود ۵۰۰ میلیون تومان بود که به صورت بار پوست به ترکیه فرستاده بودم. سفته های ترکیه را داشتم. کسی هم به من کمک نکرد. حتی پدرم نیامد با طلبکارها صحبت کند تا من بتوانم سفته هایم را به پول برسانم. همه ایستادند و نگاه کردند.
* یعنی خانواده تان اصلا کمک تان نکردند؟
- خیر. حتی یک بار هم جلو نیامدند.
* آقای زنجانی، چه وقت ازدواج کردید؟
- من هنوز ازدواج نکرده ام. یک موردی برای ازدواج بود که اتفاق نیفتاد.
* به خاطر چک های برگشتی تان چقدر زندان برایتان بریدند؟
- حداکثر زندان برای چک برگشتی دو سال بود که برای من هم دو سال زندان بریدند. هر چه به مردم زنگ می زدم که اجازه بدهید من بیایم بیرون تا بتوانم پول ها را از ترکیه برگردانم، فایده نداشت. کسی به حرف یک جوان ۲۲ساله گوش نمی داد. تنها کسی که از خانواده ام مدام در زندان به سراغم می آمد، مادرم بود.
* در زندان اوین بودید؟
- خیر. در زندان قصر بودم.
* انفرادی بودید یا بند عمومی؟
- در بند چکی ها جا نبود. از شانس بدم مرا به بند کسانی فرستادند که مرتکب قتل شده بودند یا جرم شان مواد مخدر بود. ۱۸ ماه در آن بند بودم. بعد از آن در بند چکی ها، جا باز شد و مرا به آن بند فرستادند. از آن دوران خاطره بدی داشتم. یادم هست شنبه ها که مادرم به ملاقاتم می آمد، برایم سخت بود.
* در زندان فکر نمی کردید که به آخر خط رسیده اید؟
- در آنجا فکری نمی کردم. خاطرم هست در زندان تنها کاری که کردم این بود که یک کتاب درباره آموزش زبان ترکی استانبولی نوشتم. چون اینقدر صحبت کرده بودم یاد گرفته بودم. این کتاب را در بیرون از زندان چاپ کردم و فروختم. [می خندد] چون در زندان، زندانی خوبی بودم اداره فروشگاه زندان را به من سپردند.
* از زندانی های آن دوره، کسی را بعدا بیرون ندیدید؟
- خیر. حتی یک بار هم هیچکدام شان را ندیدم. حتما الان می خواهید بگویید که رانتی بوده که سوپرمارکت زندان را به من داده اند!
* لطفا شما ادامه دهید. پس سوپرمارکت زندان را همینطور به شما دادند؟
- بله. به من گفتند ماهی ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان به زندان بدهم و خودم سوپرمارکت را اداره کنم. از این فروشگاه پول خوبی در می آوردم.
* در زندان بازجو داشتید؟
- خیر. در زندان اصلی کسی نیامد تا با من صحبت کند.
* چه چیزهایی در فروشگاه زندان می فروختید؟
- نوشابه، کیک، تن ماهی، خیار، گوجه و… زندانی ها هم مایحتاج شان را از این فروشگاه می خریدند. بعدازظهر هم در زورخانه زندان را باز می کردم تا زندانی ها ورزش کنند.
* قبل از اینکه زندان بروید چه اتومبیلی سوار می شدید؟
- اولین ماشینی که خریدم یک «دوو» صفر کیلومتر بود. به مبلغ یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان. خیلی علاقه داشتم بنز داشته باشم. بعد از آن رفتم بنز ۲۳۰ خریدم.
* وقتی زندان رفتید به سر اموال تان چه آمد؟
- هر کس آمد یک تکه از اموال را برد. چیزی نمانده بود. بعد از دو سال از زندان آمدم بیرون.
* بعد از خارج شدن از زندان چکار کردید؟
- اصلا نمی دانستم باید چکار کنم. کجا بروم. از اجتماع می ترسیدم. گفتم خدایا چه کار کنم. به ذهنم رسید بروم سفته هایم را در ترکیه وصول کنم. رفتم گذرنامه بگیرم گفتند ممنوع الخروج هستید. در چه کنم، چه کنم بودم که یک نفر پیشنهاد داد از مسیر کوه به ترکیه بروم تا پولم را جمع کنم.
* چه کسی پیشنهاد داد تا به صورت غیرقانونی از کشور خارج شوید؟
- یکی از کسانی که در زندان با او آشنا شده بودم. خودش قاچاقچی کالا بود.
* پس ارتباطات زندان تان را بعد از آن حفظ کردید؟
- خیر. همین یک نفر بود که از بچه های شهرهای نزدیک مرز بود. او را به عنوان قاچاق کالا دستگیر کرده بودند. ایشان گفت که مرا به آن طرف مرز می فرستد. من هم پذیرفتم و به ارومیه رفتم. از آنجا به مرز رفتیم. حدود ۲۰ اسب به هم بسته بودند و کالاهای خودشان را بار کرده بودند. من را هم روی یک اسب نشاندند و از مرز ایران رد کردند. رفتم و به شهر «وان» ترکیه رسیدم. تا قبل از آن به ترکیه نرفته بودم و اصلا نمی دانستم در آن کشور چه خبر است. اصلا نمی دانستم چه اتفاقی می افتد. فقط زبان ترکی یاد گرفته بودم. می خواستم به استانبول بروم. دیدم پلیس ها جلوی همه ماشین ها را می گیرند و گذرنامه هایشان را چک می کنند. شب منتظر شدم تا پلیس ها تغییر کنند. خلاصه تا به استانبول برسم، ۲، ۳ روزی طول کشید. خیلی سختی کشیدم تا استانبول رسیدم.
* آن کس که برایتان پوست می فروخت در استانبول بود؟
- خیر. به شهر ازمیر رفتم و ایشان را در آنجا ملاقات کردم.
* طلبکارها در ایران دیگر با شما کاری نداشتند؟
- من دو سال زندانم را کشیده بودم. دیگر باید اموالی از من پیدا می کردند تا به دادگاه معرفی کنند.
* شما گفتید کارخانه دباغی پوست در ورامین داشتید!
- آن کارخانه اجاره ای بود. اموالی در ایران در اختیارم نبود. در ترکیه انبار بزرگی گرفته بودم. نیرو و دفتر گرفته بودم.
* مشتری تان در ازمیر پول تان را داد؟
- گفت سفته هایتان در حال وصول شدن است. می گفت که اتفاقا به دنبال من شده است. من هم به ایشان نگفتم قاچاقی به ترکیه آمده ام. او شروع به بازپرداخت پول هایم کرد. آن موقع دلار به ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ تومان رسیده بود. در حالی که بدهی من روی دلار ۹۰۰ تومانی بود، بنابراین سفته ها را که نقد کردم پول هایم بیشتر شد. پول ها را به ایران فرستادم.
* طلب هایی که وصول کردید، چقدر شد؟
- حدود چهارصد میلیون تومان در یک مرحله گرفتم.
* معامله با ترک ها به «دشواری» معروف است. چطور شد آن شخص به راحتی بعد از دو سال پول شما را داد؟
- من کالایم را در ترکیه به یک ایرانی داده بودم. او رفته بود و سفته ها را وصول کرده بود. کم و بیش انسان باانصافی بود. این هم از آن معجزاتی بود که خدا نشان داد. با آن چهارصد میلیون تومانی که فرستادم تمام چک هایم را در تهران جمع کردم. ۳۱۲ میلیون تومان چک داشتم. بعضی حتی سود دوساله پول شان را گرفتند. وقتی همه چیز مرتب شد، خواستم برگردم.
* دوباره قاچاقی برگشتید؟ یا پاسپورت گرفتید؟
- دوباره می خواستم از راه کوه به کشور برگردم که نیروهای سپاه پاسداران مرا گرفتند و به زندان ارومیه بردند. [می خندد]
* چند وقت در ارومیه زندان بودید؟
- حدود پانزده روز در یک اتاق انفرادی بودم. گفتم خدایا من چه کار کردم که قسمتم زندان است. ظاهرا استعلام کرده بودند که منافق و اینطور چیزها نباشم. بعد مرا به دادگاه فرستادند و دادگاه ۵۰ هزار تومان جریمه ام کرد و فرستاد داخل کشور.
* در زندان ارومیه با کسی آشنا نشدید که مثل آن قاچاقچی کالا بعدا به کارتان بیاید؟
- خیر. در انفرادی بودم. در آن دوران حوادث مختلفی برایم پیش آمد تا اینکه آمدم و پاسپورتم را گرفتم.
* دوباره کار پوست گوسفندفروشی را ادامه دادید؟
- این بار به ترکیه برگشتم و پیش خودم گفتم باید دوباره این کار را سر و شکل دهم. به همین دلیل در شهر ازمیر دفاتر مرتبی گرفتم.
* با توجه به اینکه یک بار ورشکست شده بودید مردم به شما اعتماد می کردند؟
- اتفاقا این اعتماد بیشتر شده بود. چون پول شان را بالاخره برگردانده بودم. خودم هم تجربه پیدا کرده بودم و نقد می خریدم اما این کار دیگر مثل قبل برایم ۲۰ برابر سود نداشت. در همان حین به دانشگاه رفتم و درس خواندم.
* آقای زنجانی، شما اهل روزنامه خواندن بودید؟
- خیر. اصلا نمی دانستم رئیس جمهور از چه طیفی است. چه کار می کند. اصلا مسائل سیاسی را نمی فهمیدم. جز به کاسبی و پول درآوردن به چیز دیگری فکر نمی کردم.
* پس عکس هایی که هفته گذشته از شما با آقای هاشمی، آقای خاتمی، آقای روحانی و… منتشر شد از کجا آمده است؟ راستش فکر می کنم در این مقطع زمانی خودتان یا نزدیکان تان این عکس ها را با اغراض سیاسی منتشر کرده اید.
- حالا به آنجا هم می رسم. این عکس ها را هم من منتشر نکرده ام. آن عکس ها را سایت صنعت و معدن منتشر کرده است.
* منشأ آن شما بودید دیگر. وگرنه چرا الان منتشر شده است؟
- اینطور نیست. این عکس ها برای ۱۵-۱۰ سال پیش است. من فقط پیش این آقایان رفتم تا جایزه ام را بگیرم. آنها را فقط در این حد می شناختم که مسوول کشور هستند.
* در دانشگاه ترکیه چه درسی خواندید؟
- مدیریت بحران خواندم، بعد هم مهندسی برق را شروع کردم.
* جوانی که هیچ علاقه ای به کار سیاسی ندارد چطور می رود رشته مدیریت بحران می خواند؟
- برای رشته مهندسی برق امتحان دادم اما قبول نشدم. «مدیریت بحران» قبول شدم. آن رشته را شروع کردم و سال بعد در «اگ یونیورستی» ازمیر مهندسی برق را شروع کردم. بیش از دو سال آنجا درس خواندم. پول هم که در می آوردم شرکت های مختلفی ایجاد می کردم. شرکت های کوچک کوچک.
* فعالیت این شرکت ها در چه حوزه ای بود؟
- واردات و صادرات. حتی یادم هست یک مقطعی آدامس «خروس نشان» را معامله کردم. از محل «سالامبور»فروشی این سرمایه ها را فراهم می کردم.
* چه شرکت هایی در آن مقطع خریدید؟
- به طور مثال شرکت «تاتونگ» را خریدم. که مانیتور تولید می کرد. آدامس «خروس نشان» را خریدم. شرکت واردات و صادرات «سورینت» را ایجاد کردم. یادم هست خمیردندان «کلگیت»، نسکافه، آبجوی ژور، شکلات «هوبی»، شامپوی «هر، اند، شولدرز» و محصولات «اوکر» را وارد می کردم. شاید در این زمینه در ایران همتا نداشتیم. تنها کسی بودم که کانتینرهای بزرگ کالا در ترکیه می آوردم. یادم هست در بازار تاجر اینطوری وجود نداشت تا قبل از اینکه خمیردندان «کلگیت» را به ایران بیاورم کسی این برند را نمی شناخت. همه زندگی ام این بود که از ترکیه کالا بیاورم و در ایران بفروشم.
* درس تان را به انتها رساندید؟
- بله. دو سال و نیمه مدرک لیسانس مدیریت بحران گرفتم اما مهندسی برق را نصفه رها کردم. دو ترم تا پایانش مانده بود. بعد از مدتی که دیدم محصولاتی که وارد می کنم سود خوبی دارد تصمیم گرفتم در کیش کارخانه ای ایجاد کنم که همان جا این محصولات را تولید کنم.
* چه سالی؟
- اولین کارخانه ای که احداث کردم، سال ۸۰ بود. در این سال کارخانه لوازم آرایشی «سورنیت» را درست کردم. وقتی می خواستم از بانک ها برای این کارخانه تسهیلات بگیرم همه مرا مسخره کردند. بانک ها استعلام می گرفتند و می گفتند چون چک هایت برگشت خورده است نه دست چک می دهیم نه تسهیلات. همش سرکوفت می زدند. می گفتند بازداشتی داشتی. این برایم خیلی آزاردهنده بود. کسی به من کمکی نمی کرد.
* دوباره به ترکیه برگشتید؟
- خیر. اما در ترکیه با یک نفر آشنا شدم که در کار بانک بود. از او خواستم که برایم تسهیلات درست کند. گفتم پول زیادی می خواهم تا شرکت هایم را سامان دهم و کارخانه هایم را احداث کنم. ایشان به من گفت که می تواند برایم «ال.سی»های مدت دار باز کند.
* این آقا کی بود؟
- یک فرد ترک بود. در یکی از بانک
نظرات شما عزیزان:
دسته بندی : <-CategoryName->
نویسنده: filedb
